HISTORIA SZKOŁY
Historia naszej szkoły sięga roku 1855, w którym to powstała
pierwsza szkoła podstawowa. Siedzibą był dwór Ludwika Małachowskiego. Taką informację podaje najstarsza "Kronika Szkoły
Podstawowej w Moszczenicy".
Nauczycielką była nieznana z nazwiska kuzynka właścicieli - Paulina, ucząca bezpłatnie dzieci 6 godzin dziennie. Do szkoły uczęszczały tylko dziewczynki z rodzin dobrze widzianych we dworze. Szkoła funkcjonowała do stycznia 1863 roku, czyli do wybuchu powstania styczniowego. Po śmierci Ludwika dobra moszczenickie zostały sprzedane hrabiemu Janowi Adamowi Ostroróg Sadowskiemu.
W siódmej dekadzie XIX wieku istniała w Moszczenicy Poduchownej szkoła prywatna. Założył ją Jakub Czajka, który
w przeszłości był zakonnikiem pijarskim. Zajmował się 12 uczniami. Co rok ich liczba się powiększała i w roku 1868 uczniów było już około 50, razem z uczącymi się w nowej placówce, którą prowadziła Barbara Mularska. Dzieci uczyły się czytać, pisać, liczyć i mówić pacierz. Do południa chodzili chłopcy, a po południu dziewczęta. Rodzice nie mając pieniędzy płacili w naturze: mąką, kaszą, jajkami, mlekiem i miodem.
W tym samym czasie (w roku 1870) władze carskie guberni piotrkowskiej utworzyły szkołę rządową, która nie cieszyła się popularnością wśród ludności Moszczenicy. Nauczycielami w tej placówce byli: Janina Woźnicka, Józef Golnik, Antonina Ratler i Janina Olzjata. Ta ostatnia przyczyniła się do popularyzacji placówki wśród mieszkańców Moszczenicy. Pomagał jej ksiądz Jędrychowski. Nie ma informacji, gdzie znajdował się budynek szkolny.
Nowa czteroklasowa szkoła powstała na „Górce”, przy dzisiejszej ulicy Piotrkowskiej, jesienią 1908 roku. Dzieci uczyły się w jednym, dużym pomieszczeniu. Obok były dwa pokoje i kuchnia dla nauczycieli. Pobierało tam naukę 140 dzieci. Nie tylko im służył ten budynek, także dorośli mieli tam kursy. Dzieci uczyły się nie tylko tam. W roku 1907 obok zakładów włókienniczych, w jednym z budynków fabrycznych, należących do rodziny Enderów, utworzono szkołę elementarną. Obok niej funkcjonowała biblioteka. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w roku 1918, tę szkołę przekazano Ministerstwu Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.
7 lutego 1919 roku Naczelnik Państwa podpisał dekret stanowiący, że dzieci w wieku od 7 do 14 roku życia będą objęte obowiązkiem szkolnym. Od zasady tej odstępowano w przypadku gdy warunki były niewystarczające i dopuszczano tworzenie szkół 4- i 5-letnich (z dwu- lub trzyletnią nauką uzupełniającą). Każda miejscowość, w której było przynajmniej 40 dzieci miała od tej pory posiadać szkołę założoną przez gminę.
W pierwszym roku szkolnym II Rzeczpospolitej (1918/1919) uczyło się w Moszczenicy 273 dzieci. Zajęcia odbywały się w szkole na „Górce” oraz w salach fabrycznych Enderów. Dzieci pochodzenia niemieckiego miały własnego nauczyciela. Szkoła moszczenicka była początkowo dwuklasowa, mimo dużej liczby uczniów. Najprawdopodobniej wiązało się to z tym, że nauczanie prowadziło tylko dwóch nauczycieli. Jednak szybko, bo już po roku, placówka była pięcioklasowa i uczęszczało do niej 412 dzieci w tym41 ewangelików. Po dwóch latach, w roku 1921, istniała już szkoła siedmioklasowa.
Na podstawie najstarszej „Kroniki Szkoły Podstawowej w Moszczenicy” można powiedzieć, że w latach 1918-1920 pracowali w Moszczenicy m.in.: Włodzimierz Wiszomirski, Kamila Wiszomirska, Irena Mańkowska, Helena Mańkowska, Mieczysław Klasa, Leon Chwistek, Adela Niemczyńska, Irena Zommerówna, Maria Pietrzykowska. Nauczycielem niemieckich dzieci był Oskar Polzoch. Placówka borykała się z trudnościami lokalowymi. Miała tylko jeden budynek, resztę pomieszczeń wynajmowane było od osób prywatnych i dyrekcji fabryki włókienniczej. Trudno było w takich warunkach prowadzić zajęcia, brakowało nie tylko pomocy naukowych. Wpływ na to miała ogólna sytuacja polityczno-gospodarcza naszej ojczyzny. Nakłady na oświatę były niewystarczające. Trzeba było sobie radzić we własnym zakresie. Działające w gminie zakłady przemysłowe i prywatne gospodarstwa zostały obciążone specjalnym podatkiem przeznaczonym na szkolnictwo.
W Księdze Wizyt Pasterskich Parafii Moszczenickiej z roku 1921, ksiądz Stanisław Kieler pisał o istnieniu dwóch szkół podstawowych: czterooddziałowej gminnej i mającej tyle samo oddziałów szkole fabrycznej. W roku 1924 szkoła gminna liczyła już siedem oddziałów.
W roku 1922 pożar strawił szkołę w Moszczenicy. Jej odbudowa trwała do 1925 roku. Bardzo dużo pomagali mieszkańcy. Dzięki nim udało się dobudować piętro, gdzie powstały dwie nowe sale lekcyjne. W roku 1932 w moszczenickiej szkole uczyło się 635 uczniów.
Janusz Jędrzejewicz w roku 1932 wprowadził reformę szkolnictwa polskiego, która w ostateczny sposób miała położyć kres różnicom w szkolnictwie na terenie byłych zaborów. W jej wyniku dopiero 15 listopada 1937 roku szkoła w Moszczenicy stała się publiczną szkołą powszechną III stopnia. Placówka miała 17 oddziałów. W roku 1931 zatrudnionych w niej było 12 nauczycieli.
Szkolne boisko powstało w roku 1928, a w czasie zimy dla celów sportowych wykorzystywano remizę strażacką, na której budowę składali się mieszkańcy Moszczenicy, w tym dzieci dały 385 zł. Bardzo popularnym miejscem odwiedzanym przez wielu mieszkańców była biblioteka. Najzdolniejsi uczniowie mogli kontynuować naukę dzięki organizowanej w szkole pomocy.
Od roku 1926 działało w Moszczenicy przedszkole-ochronka, które było finansowane z funduszy powiatowych.
W roku 1936 szkoła w Moszczenicy dostała sztandar. Fundatorami były osoby prywatne jak i instytucje oraz stowarzyszenia działające na naszym terenie. Na tabliczkach metryczkowych możemy przeczytać: Rada Gminna w Wolborzu, Rada Gromadzka wsi Moszczenica, Kółko Rolnicze w Moszczenicy, Spółka Akcyjna Krusze i Ender, Związek Strzelecki w Moszczenicy, Związek Nauczycielstwa Polskiego-oddział w Piotrkowie Trybunalskim, Ochotnicza Straż Pożarna w Moszczenicy, Związek Rezerwistów w Moszczenicy, Kasa Stefczyka w Moszczenicy, Moszczenicki Klub Sportowy, Grono Nauczycielskie w Moszczenicy, Janina, Stanisław i Zofia Miderowie, Aniela i Walenty Patałowie, Czesław, Mirosław i Stanisław Sitkowie, Krysia i Rudi Leymanowie. Chrzestnymi sztandaru byli: Zofia Fiszer i J. Ehrentraunt oraz Marianna Sitek i Stanisław Gajek. Na zabytkowym sztandarze, na czerwonym tle widnieje godło naszego państwa. Natomiast po drugiej stronie umieszczono wizerunek Świętego Stanisława Kostki - patrona dzieci i młodzieży.
W okresie okupacji niemieckiej jak i w czasach powojennych obawiano się, że sztandar ulegnie zniszczeniu. Przez większość tego czasu był przechowywany w tutejszym kościele parafialnym.
24 października 1991 roku, w 55 rocznicę ufundowania, sztandar wrócił do szkoły przy ulicy Piotrkowskiej. Po reformie szkolnictwa polskiego i wprowadzeniu gimnazjów został przekazany dnia 10 listopada 2004 szkole przy ulicy Dworcowej.
W latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku Moszczenica była częścią gminy Bogusławice. Rada Gminy w lutym 1937 roku podjęła uchwałę o budowie w Moszczenicy siedmioklasowej szkoły. Warunki, w których funkcjonowała placówka były niezadawalające: sale lekcyjne wynajmowano, a czynsz był bardzo wysoki. Palącym problemem było zapewnienie 820 uczniom odpowiednich warunków do nauki. Do tej pory zajęcia odbywały się w czterech miejscach na terenie Moszczenicy: budynek na „Górce”, dwie sale wynajmowane od osób prywatnych i trzy sale fabryczne. Rozpoczęcie budowy przewidziano na maj 1938 roku, a oddanie szkoły w 1941 roku. Plany te pokrzyżował wybuch II wojny światowej.
Od 1 września 1921 roku kierownikiem szkoły powszechnej był Szczepan Jaworowski. Pełnił tę funkcję do 1945 roku. Po kampanii wrześniowej naukę wznowiono 11 listopada 1939 roku. Na podstawie kroniki można wymienić ówczesnych nauczycieli: Stefania Gruszczyńska, Bronisława Kuropatwa, Jadwiga Muchniewska, Maria Jaworowska, Bolesław Pazura, Zofia Kaczmarek, Józefa Polzoch, ksiądz prefekt Stanisław Wira. Dzieci uczyły się w bardzo trudnych warunkach. Zajęcia prowadzone były w czterech salach na „Górce” i w dwóch wynajmowanych od Franciszka Kaźmierczaka i Józefa Midery. Po roku 1940 zmienia się skład kadry. Ze starego składu zostali Stefania Gruszczyńska, Bolesław Pazura i Bronisława Kuropatwa. Nowi nauczyciele to: Wiktoria Janik, Janina Rosińska, Romuald Gadzalski, Zofa Wiertelak, Maria Woelk, Anna Kotlicka. Ostatnie trzy wymienione nauczycielki znalazły schronienie w Moszczenicy po wysiedleniu ich z Pomorza i Wielkopolski. Pod koniec okupacji hitlerowskiej nauczyciele Bolesław Pazura i Romuald Gadzalski musieli uciekać z Moszczenicy i ukrywać się przed władzami niemieckimi. W czasie okupacji hitlerowskiej moszczenickiej szkole pomagał ówczesny inspektor oświaty na powiat piotrkowski – Oskar Poltzoch, z pochodzenia Niemiec, mieszkaniec Moszczenicy, nauczyciel niemieckich dzieci w przyfabrycznej szkole. To on ostrzegał nauczycieli i uczniów o planowanych wizytach żandarmów i nie dopuścił do dyscyplinarnych zwolnień tutejszych nauczycieli.
Dwóch nauczycieli ze szkoły w Moszczenicy zamordowano w Katyniu i Charkowie w roku 1940 . Byli to: Michał Antosiak i Kazimierz Więcławek, którzy zostali powołani do 25 pułku piechoty stacjonującego we wrześniu 1939 roku w Piotrkowie Trybunalskim
Kierownik Jaworski, po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej, sprowadził do Moszczenicy Jana Justynę. Ten w roku 1946, po odejściu na emeryturę Szczepana Jaworskiego, został kierownikiem szkoły. Pełnił tę funkcję do przeniesienia na emeryturę w roku 1951. Była to kara za pochlebne sądy wygłaszane przez nauczycielkę historii Bronisławę Kuropatwiankę o Józefie Piłsudskim. Kolejnym kierownikiem szkoły został Stefan Michalski, a Jan Justyna objął kierownictwo świetlicy przyfabrycznej i tam działał dalej zakładając wiele zespołów instrumentalnych. Jak wspomina Zbigniew Grządzielski (przez krótki czas nauczyciel szkoły w Moszczenicy), dyrektor Michalski został zwolniony, ponieważ kilku nastolatków z Moszczenicy w dzień 22 lipca 1953 roku rozlepiało ulotki przeciwko władzy ludowej. Młodzi ludzie za działalność wywrotową zostali skazani na karę więzienia. Nowym kierownikiem w roku 1954 został Stanisław Kawka. Pełnił tę funkcję do początku lat siedemdziesiątych.
W styczniu 1945 roku zorganizowano naukę w domach fabrycznych, a w kwietniu tego roku ludność Moszczenicy przekazała pałac Enderów na szkołę. Byli właściciele moszczenickich zakładów włókienniczych pod koniec 1944 roku wyjechali i osiedlili się po wojnie w Austrii. Nauczyciele i uczniowie przygotowywali dla siebie sale lekcyjne. Pomimo poprawy bazy lokalowej i zwiększenia powierzchni pomieszczeń, w których odbywała się nauka, to jednak nie była szkoła z prawdziwego zdarzenia.
W tym czasie kwitło życie kulturalne szkoły. Jan Justyna wspólnie z Wiktorią Janik i Anielą Zimmer zorganizowali pierwszy w powojennej Polsce dziecięcy „Zespół Wokalno –Muzyczny”, który przygotował widowisko „Z pieśnią i tańcem po kraju”. Istniały w tym zespole różne sekcje: recytatorska, taneczna, chóralna, akordeonistów, mandolinistów. Powołano do życia również kapelę piszczałkową, która wzbudzała zachwyt wśród słuchających. W zajęciach uczestniczyło około 60 dzieci. W swoich wspomnieniach syn Jana Justyny – Aleksander wymienił Kraków, Sopot, Duszniki Zdrój, Polanicę, Kudowę, Pabianice, Szklarską Porębę i Szczecin jako miejsca, gdzie koncertowali młodzi artyści
z Moszczenicy. Wiktoria Janik wspominała, że prowadzący dostali propozycję prowadzenia zespołu w miejscu, gdzie ma obecnie swoją siedzibę zespół „Mazowsze”, a częstym gościem na występach była Mira Zimińska – Sygietyńska, która później prowadziła ten zespół.
Obok szkoły „w parku” powstała, z inicjatywy Klemensa Rychlewicza scena, na której występowali uczniowie tutejszej szkoły.
Zaczęto coraz intensywniej myśleć o budowie nowej placówki. W roku 1954 został powołany do życia Komitet Budowy Szkoły. Chciano zgromadzić 35% kosztów budowy. Zbierano po 250 zł od rodziny. Ta zbiórka pieniędzy zbiegła się z hasłem ogłoszonym w roku 1959 przez I sekretarza Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Władysława Gomułkę: „tysiąc szkół na tysiąclecie państwa polskiego”. Władze zaproponowały Moszczenicę, jako miejscowość, gdzie miała stanąć szkoła „Tysiąclatka”. Wszyscy się opodatkowali: miejscowa ludność, jak i zakłady przemysłowe. Działkę pod budowę uzyskano z Państwowego Funduszu Ziemi. Pierwotnie plan przewidywał zaczęcie robót w roku 1961, jednak prace zostały rozpoczęte rok wcześniej. 13 listopada 1960 roku wmurowano akt erekcyjny w fundamenty nowej szkoły.
Placówka została oddana do użytku 3 września 1962 roku i rok 1962/1963 uczniowie rozpoczęli w nowym budynku. Nowej szkole nadano imię Marcelego Nowotki. Kierownikiem „Tysiaclatki” był Stanisław Kawka a jego zastępcą Wiktoria Janik. Kadrę stanowiło 25 nauczycieli. Kronika szkolna podaje, że było 834 uczniów, w tym 459 chłopców i 375 dziewczynek.
Rok szkolny 1966/1967 przyniósł zmiany w polskiej oświacie. Została wprowadzona ośmioklasowa szkoła podstawowa. Od roku szkolnego 1948/1949 do 1965/1966 szkoła podstawowa była szkołą siedmioletnią, tworząc razem z czteroletnim liceum ogólnokształcącym jedenastoletni cykl kształcenia ogólnego, w którym kolejne klasy stanowiły jednolity ciąg, liczony od klasy pierwszej do jedenastej. Przedłużenie nauki w szkole podstawowej do lat ośmiu nastąpiło na podstawie Ustawy z dnia 15 lipca 1961 roku, o rozwoju systemu oświaty i wychowania. Realizacja reformy polegała na wprowadzeniu nowych programów kształcenia w klasach V-VII oraz zorganizowaniu w roku szkolnym 1966/1967 klasy ósmej. W roku szkolnym 1969/1970 w Szkole Podstawowej w Moszczenicy uczyło się 836 uczniów w 27 oddziałach.
Na początku lat siedemdziesiątych zaczęto przygotowywać się do wdrożenia kolejnej reformy szkolnictwa. W roku 1973 sejm Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej przyjął uchwałę w sprawie systemu edukacji narodowej. W ciągu następnych paru lat miano wdrożyć dziesięcioletnią szkołę podstawową. Ostatecznie wycofano się z tego projektu w roku 1980 w skomplikowanej sytuacji społeczno-politycznej naszego państwa.
Reforma administracyjna kraju z 1973 r. ponownie przywróciła w Polsce gminy. Jedną z nich była gmina Moszczenica, która objęła miejscowości: Moszczenica, Wola Moszczenicka, Srock, Rękoraj, Sierosław, Kosów, Jarosty, Raków, Michałów, Gazomia Nowa, Gazomia Stara, Pomyków, Białkowice, Baby, Kiełczówka, Raciborowice, Gościmowice, Podolin. Jednocześnie postanowiono powołać do życia gminne zbiorcze szkoły podstawowe i taką stała się nasza placówka. Kierował nią Czesław Karewicz, który najpierw pełnił funkcję dyrektora, a później gminnego Inspektora Oświaty i Wychowania (do 1990 roku). W latach dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku funkcję dyrektora moszczenickiej placówki pełniły między innymi: Barbara Deka, Anna Śmietańska i Urszula Majda.
W budynku, w którym dzisiaj funkcjonuje Szkoła Podstawowa im. sw. Stanislwa Kostki w Moszczenicy, działała w latach 1992-1999 Szkoła Podstawowa w Gajkowicach.
Władze gminy przeniosły tę szkołę do budynku przy ulicy Dworcowej w Moszczenicy ze względu na bardzo duże trudności lokalowe w samych Gajkowicach. Dyrektorem tej placówki była Dorota Cybula i ona też została dyrektorem nowej Szkoły Podstawowej w Moszczenicy, powołanej do życia na mocy ustawy z 8 stycznia 1999 roku. Ten dokument zmieniał w naszym kraju strukturę szkolnictwa z dwustopniowej na trzystopniową wprowadzając sześcioletnią szkołę podstawową, trzyletnie gimnazjum i trzyletnią ewentualnie czteroletnią szkołę ponadgimnazjalną.
W Moszczenicy gimnazjum utworzono w budynku byłej szkoły podstawowej przy ulicy Piotrkowskiej. Przez kilka lat funkcjonowało tam gimnazjum i wygaszana szkoła podstawowa. Dyrektorem została Bożena Justyna. W roku 2000 już wszystkie dzieci siedmioletnie z terenu Moszczenicy i Gajkowic były uczniami Szkoły Podstawowej w Moszczenicy przy ulicy Dworcowej 9. Zorganizowano cztery pierwsze klasy. Kadrę stanowili nauczyciele z byłej szkoły w Gajkowicach, jak również nauczyciele nauczania początkowego i przedszkolnego, którzy przeszli ze szkoły przy ulicy Piotrkowskiej. Powiększyła nam się liczba nauczycieli, przeobrażeniom ulegał też sam budynek szkolny. Najpierw została dobudowana północna część szkoły. Uzyskano cztery sale lekcyjne i zaplecze z kuchnią, stołówką i świetlicą. Po kilku latach oddano kolejną piękną, przestronną część szkoły. Tylko na halę z prawdziwego zdarzenia trzeba było czekać do roku 2012, kiedy to władze gminne oddały do użytku, budowaną przez dwa lata, halę sportową im. Romana Kaźmierczaka.
W latach 2004-2010 dyrektorem Szkoły Podstawowej w Moszczenicy była Agnieszka Daleszczyk. W roku 2007 została zlikwidowana Szkoła Podstawowa w Kosowie, a dzieci i kilku nauczycieli przeszło do naszej placówki. Od 2010 roku dyrektorem moszczenickiej szkoły jest Jolanta Kujawska Wężyk, a jej zastępcą Beata Piejek.